หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน ถือกำเนิดที่หมู่บ้านตาด อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี เมื่อวันที่ ๑๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ หลวงตาตัดสินใจเข้าสู่ร่มกาสาวพัสตร์ในปี พ.ศ. ๒๔๗๗ จากการร้องขอของบิดามารดา ขออาศัยใบบุญจากการบวชของลูกชาย และด้วยนิสัยจริงจังของหลวงตา ทำให้ท่านตั้งใจปฏิบัติตัวให้ถูกต้องตามหลักธรรมหลักวินัยอันเปรียบเสมือนกฎหมายของพระอย่างเคร่งครัด ท่านได้เข้าถวายตัวเป็นศิษย์สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ วัดบรมนิวาส กรุงเทพฯ โดยพยายามมุมานะใส่ใจในการเรียนภาคปริยัติธรรมจนจบนักธรรมเอก และมหาเปรียญ ๓ ประโยคตามที่ตั้งใจไว้ จากนั้นในปี พ.ศ. ๒๔๘๔ ท่านก็เริ่มเข้าสู่ภาคปฏิบัติอย่างจริงจัง โดยออกธุดงคกรรมฐานในป่าเขาทางภาคอีสาน และเข้าถวายตัวเป็นศิษย์ท่านพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ซึ่งเป็นพระอาจารย์ใหญ่ฝ่ายวิปัสสนากรรมฐานองค์สำคัญที่สุดในยุคนั้น

              คำทำนายของหลวงปู่มั่นเมื่อหลายปีก่อนเคยกล่าวไว้ที่เชียงใหม่ว่า “อีกไม่นาน จะมีพระหนุ่มองค์หนึ่งเข้ามาเป็นลูกศิษย์ เธอจะทำประโยชน์อย่างใหญ่หลวงให้กับประเทศชาติศาสนาในอนาคต”  และในเวลาต่อมา ก็เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่า พระหนุ่มองค์นั้นคือ “หลวงตามหาบัว” นั่นเอง

 
           การปฏิบัติธรรมของท่านเป็นไปอย่างเด็ดเดี่ยว ไม่สนใจต่อความยากลำบากหรือภัยอันตรายจากการออกธุดงค์ตามป่าเขา หลายครั้งหลายหนที่ท่านอดทนนั่งภาวนาตลอดรุ่งติดต่อกันหลายวันจนก้นแตก ความเด็ดเดี่ยวในการต่อสู้กับกิเลสของท่าน ทำให้หลวงปู่มั่นถึงกับอุทานออกมา เมื่อเห็นลูกศิษย์กลับจากการภาวนาในสภาพที่ผอมเหลืองซีดไปหมดว่า

             ภายหลังจากท่านพระอาจารย์มั่นได้ละสังขารในปลายปี พ.ศ. ๒๔๙๒ และประชุมเพลิงต้นปี พ.ศ. ๒๔๙๓ หมู่เพื่อนพระเณรที่เคยอยู่ด้วยและได้เห็นนิสัยจริงจังของหลวงตา ก็ได้ขอติดตามเพื่อรับฟังอุบายธรรมะจากหลวงตาต่อไป ครั้นถึงปี พ.ศ. ๒๔๙๘ หลวงตาพร้อมพระเณรก็เดินทางกลับมาจำพรรษาที่ชายป่า  ท้ายหมู่บ้านตาดอันเป็นบ้านเกิดของท่าน  และในที่สุดท่านก็ได้สร้างวัดป่าบ้านตาดขึ้นในปีนั้นนั่นเอง  จากนั้นเป็นต้นมาท่านก็ให้ความเมตตาแก่พระเณร และประชาชน ในการเทศนาอบรมสั่งสอนเสมอมามิได้ขาด

           ในด้านการบำเพ็ญสาธารณประโยชน์ ด้วยความเมตตาสงสารของท่านที่มีต่อโลกเมื่อมีผู้มาขอความช่วยเหลือ ท่านจะพิจารณาถึงเหตุผลความจำเป็นและให้การสงเคราะห์ตลอดมา ตั้งแต่คนทุกข์คนจน คนเจ็บป่วย ทุพพลภาพ เฉพาะอย่างยิ่งการสงเคราะห์ด้านโรงพยาบาล โรงเรียน หน่วยราชการ สถานสงเคราะห์ต่างๆ ท่านยิ่งให้ความสำคัญมากเพราะเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม   อย่างไรก็ตาม ในอดีตเป็นการสงเคราะห์แบบเงียบไม่ได้เปิดเผยออกทางสื่อต่างๆ แต่อย่างใด หลวงตาเรียกว่า เป็นการช่วยโลกแบบใต้ดิน            ปัจจุบัน ท่านให้การช่วยเหลือโรงพยาบาลกว่า ๒๐๕ แห่งทุกภาคทั่วประเทศ และยังรวมถึงประเทศลาว พม่า อีกด้วย แต่ละแห่งท่านให้การช่วยเหลือเป็นจำนวนหลายล้านบาท หรือบางแห่งถึงร้อยล้านบาทก็มีไม่น้อย นับตั้งแต่สร้างวัดป่าบ้านตาดขึ้นในปี พ.ศ. ๒๔๙๘ หลวงตาก็ให้การช่วยเหลือเป็นประจำตลอดมา เฉพาะอย่างยิ่งในระยะหลังท่านเมตตาออกแจกจ่ายข้าวสารอาหารแห้งทุกวันมิได้ขาด  หากคิดคำนวณจตุปัจจัยไทยทานที่ท่านให้การสงเคราะห์จนกระทั่งบัดนี้  นับเป็นมูลค่าทั้งสิ้นเป็นหลักหมื่นล้านบาทขึ้นไป เพราะปัจจัยทุกบาททุกสตางค์ที่มีผู้บริจาคถวาย หลวงตามิได้นำมาเก็บไว้หรือใช้จ่ายก่อสร้างวัตถุในวัดของท่านแต่อย่างใด  มีแต่นำไปบริจาคสงเคราะห์แจกจ่ายไปทุกภาคทั่วประเทศ